Gastroskopia

Co to jest?

Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka i dwunastnicy) za pomocą endoskopu, tj. przyrządu pozwalającego na zajrzenie do wnętrza badanego narządu. W przypadku gastroskopii endoskop nazywany jest gastroskopem, którego nazwa pochodzi od połączenia słów: "gastro" (żołądek) i "skopia" (od greckiego "skopeo" czyli "patrzę").
 

Metoda

W najnowocześniejszym sprzęcie na końcu giętkiego, elastycznego aparatu umieszczona jest mikrokamera o bardzo szerokim polu widzenia (140°), rejestrująca kolorowy obraz, który następnie jest przesyłany do procesora medycznego znajdującego się w zestawie i cyfrowo przetwarzany. Uzyskany obraz jest wyświetlany na wysokiej jakości monitorze. Istnieje możliwość rejestracji obrazu w postaci filmu na nośniku cyfrowym lub wydrukowania wysokiej jakości zdjęcia. W razie potrzeby poprzez kanał biopsyjny w gastroskopie wprowadza się kleszczyki lub szczoteczkę i pobiera materiał (bezboleśnie) do dalszego badania (histopatologicznego, cytologicznego - pod mikroskopem, mikrobiologicznego oraz ocenia obecność bakterii Helicobacter pylori za pomocą tzw. testu urazowego). Moment pobierania materiału nie jest odczuwany przez chorego, nieznacznie wydłuża badanie i nie wpływa na jego bezpieczeństwo. W przeszłości stosowano endoskopy sztywne (metoda historyczna) a do dziś używane są jeszcze światłowodowe endoskopy giętkie.

Cel badania

Może być diagnostyczny lub terapeutyczny (zabiegowy).

Gastroskopia diagnostyczna

Pozwala na dokładną ocenę błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego, widoczne są zmiany chorobowe błony śluzowej wielkości milimetra (błona śluzowa wyściela narządy). Podczas badania ocenia się elastyczność oraz ruchomość ścian przełyku, żołądka i dwunastnicy, fałdy, widoczność naczyń krwionośnych, czynność perystaltyczną, zwraca się uwagę na rodzaj i ilość treści płynnej. Gastroskopia diagnostyczna należy do badań bezpiecznych i dlatego może być wykonywana zarówno w warunkach szpitalnych, jak również ambulatoryjnie. Najczęściej celem badania jest diagnostyka (rozpoznawanie) chorób przewodu pokarmowego, między innymi:

• choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
• zapalenia błony śluzowej przełyku, żołądka, dwunastnicy
• chorób bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych
• zmian spowodowanych działaniem czynników chemicznych: kwasów i zasad, żółci, niektórych leków (sole
• żelaza i potasu) oraz czynników fizycznych – np. zmian popromiennych
• choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej (GERD)
• poszukiwanie przyczyny niedokrwistości
• poszukiwanie miejsca krwawienia
• diagnostyka i wykluczenie łagodnych i złośliwych zmian nowotworowych; w części przypadków możliwe jest wykrycie zmian wczesnych
• ocena zaawansowania zmian chorobowych i ich odpowiednia klasyfikacja np. żylaków przełyku (obecne w przypadku nadciśnienia wrotnego - np. w marskości wątroby), refluksowego zapalenia błony śluzowej przełyku czy źródła krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Ocena ta ma wpływ na proces leczenia.

Gastroskopia terapeutyczna:

• usuwanie ciał obcych (połkniętych lub pozostałych po zabiegu operacyjnym, np. nici chirurgiczne)
• usuwanie polipów (polipektomia) lub zmian płaskich (mucosectomia)
• tamowanie krwawień
• opaskowanie i obliteracja żylaków przełyku
• poszerzanie zwężeń
• zamykanie przetok
• wytwarzanie przetok odżywczych (przezskórna endoskopowa gastrostomia – PEG - percutaneous endoscopic gastrostomy) u osób nie mogących odżywiać się samodzielnie (np. guzy przełyku).

Kto wykonuje gastroskopię?

Gastroskopię powinien wykonywać wykwalifikowany lekarz przy asyście pielęgniarki. Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na jakość wykonywanego badania oraz bezpieczeństwo chorego jest staż pracy lekarzy i pielęgniarek w zakresie endoskopii gastroenterologicznej i liczba wykonanych wcześniej zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych.

Kiedy należy zgłosić się na gastroskopię?

Wskazania są szerokie. Badanie powinno być wykonane u wszystkich osób po 45 roku życia mających dolegliwości brzuszne. U osób młodszych, gdy istnieje potrzeba weryfikacji rozpoznania lub pojawią się objawy alarmujące (utrata masy ciała, niedokrwistość, zaburzenia połykania, podejrzenie krwawienia z przewodu pokarmowego – krwiste lub fusowate wymioty, smolisty lub krwisty stolec).

Wskazania diagnostyczne

• Podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy
• Objawy dyspeptyczne (ból, dyskomfort zlokalizowany w górnej części brzucha) trwające > 2 miesięcy
• Objawy dyspeptyczne z towarzyszącymi objawami alarmującymi (szybka utrata masy ciała, wymioty, zaburzenia przełykania, niedokrwistość)
• Dysfagia (problemy z przełykaniem) i odynofagia bolesne przełykanie)
• Ból w klatce piersiowej o niejasnej przyczynie
• Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (fusowate lub krwiste wymioty, smolisty stolec)
• Niedokrwistość
• Objawy dyspeptyczne u osoby przyjmującej niesteroidowe leki przeciwzapalne (np., diclofenac, ibuprofen i inne)
• Uporczywe objawy sugerujące chorobę refluksową przełyku
• Nocny ból w górnej części brzucha
• Podejrzenie choroby trzewnej (celiakia)
• Badanie przesiewowe lub kontrolne u chorych ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu (osoby z długoletnią chorobą refluksową przełyku, z przełykiem Barretta, z niedokrwistością złośliwą w przebiegu zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, po przebytej resekcji żołądka)

W przypadku stwierdzenia wrzodu żołądka lub dwunastnicy wskazane jest wykonanie testu urazowego na obecność Helicobacter pylori. Badanie kontrolne po eradykacji Helicobacter pylori należy przeprowadzić co najmniej 4 tygodnie po zakończeniu antybiotykoterapii.

Przeciwwskazania do gastroskopii

Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym, krótkim (zwykle kilka minut), niebolesnym, mało obciążającym chorego. Istnieją jednak przeciwwskazania:

• świeży zawał serca
• ostra niewydolność oddechowa
• niedociśnienie i wstrząs
• niekontrolowane nadciśnienie
• brak współpracy z pacjentem

Ciąża nie jest przeciwwskazaniem do wykonania gastroskopii, jednak należy rozważyć potrzebę jego wykonania.

Inne metody diagnostyczne

Są uzupełniające w stosunku do gastroskopii i nie mogą jej zastąpić. Należą do nich : badanie radiologiczne z papką barytową, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, scyntygrafia, manometria, pH-metria, kapsułka endoskopowa.

Przygotowanie pacjenta do badania

Przed gastroskopią nie powinno się prze 6 godzin jeść i przez 4 godziny pić. W przypadku zaburzeń opróżniania żołądka dłużej (np. gastropatia cukrzycowa, inne zaburzenia motoryki).

Znieczulenie (sedacja)

W celu zwiększenia komfortu badania można zastosować 4 rodzaje znieczulenia:

• Miejscowe znieczulenie tylnej ściany gardła lidokainą w aerosolu (najczęstszy sposób)
• Minimalną sedację
• Głębszą sedację z analgezją
• Pełną anestezję (prowadzoną przez anestezjologa) z monitorowaniem podstawowych parametrów fizjologicznych (tętno, oddech, ciśnienie tętnicze)

Przebieg badania

Pacjent leży na lewym boku, z nieco uniesioną górną połową ciała. Jeśli posiada protezy zębowe, powinien wyjąć je przed badaniem. Na dziąsła zakłada się plastikowy ochraniacz. Następnie pacjent otrzymuje polecenie wysunięcia języka, a lekarz wkłada końcówkę gastroskopu do ust i prosi o przełykanie. Pod kontrolą widocznego obrazu endoskopowego endoskop przesuwany jest przez przełyk do żołądka i dwunastnicy.